Kao rezultat dugogodišnje saradnje sa eksperata iz izbornog prava, građana i aktivista inicijativa za promenu izbornog sistema Biram koga biram objavila je analizu šest alternativnih izbornih modela.
Analiza obuhvata prednosti i mane važećeg izbornog modela u Srbiji – proporcionalnog izbornog sistema sa jednom izbornom jedinicom, petoprocentnim izbornim pragom i zatvorenim izbornim listama – uočene u toku 18 godina i sedam izbornih ciklusa njegove primene.
Autori analize su prof. dr Milan Jovanović i docent dr Dušan Vučićević sa Fakulteta političkih nauka u Beogradu uz saradnju sa aktivistima iz Nacionalne koalicije za decentralizaciju i Nacionalnog demokratskog instituta.
Analiza prednosti i nedostataka šest izbornih modela posmatrana je kako iz ugla građana, tako i iz ugla samih političkih partija, a u analizi su radi empirijske provere korišćene simulacije rezultata parlamentarnih izbora iz 2012. godine u alternativnim modelima kako bismo izbegli prigovore da se u analizi radi samo o teoretisanju koje nije utemeljeno u praksi.
Kao prednosti aktuelnog izbornog sistema izdvojene su:
- verno preslikavanje raspoloženja biračkog tela u parlamentarne mandate (proporcionalnost izbornih rezultata)
- predstavljenost interesa nacionalnih manjina u parlamentu
- zastupljenost predstavnika manje zastupljenog pola (žena)
Od nedostataka su istaknuti:
- hiperreprezentativnost
- slaba komunikacija građana i izabranih predstavnika
- depersonalizovanost poslanika
- situacija u kojoj građani glasaju, ali ne biraju poslanike koji će ih predstavljati
- deformacija teritorijalnog (geografskog) predstavljanja
Analiza obuhvata mehaniku po kojoj izborni sistemi funkcionišu, kako utiču na prednosti i mane postojećeg modela, koje dodatne prednosti i nedostatke možemo očekivati po njihovom uvođenju kao i defekti važećeg modela koji bi njihovim uvođenjem bili otklonjeni; kao i potencijalni nedostaci do kojih bi institucionalizacija svakog od šest modela mogla da dovede.
Centralni deo dokumenta predstavlja analiza šest alternativnih izbornih modela koji mogu predstavljati odgovor na uočene probleme i defekte i to:
- proporcionalni izborni sistem sa velikim izbornim jedinicama
- proporcionalni izborni sistem sa izbornim jedinicama male i srednje veličine
- mešoviti većinski izborni sistem
- mešoviti proporcionalni izborni sistem
- proporcionalni sistem sa izbornim listama otvorenim za birače
- proporcionalni izborni sistem sa direktnim glasanjem za kandidate unutar jednomandatnih izbornih jedinica
Analiza: Reforma izbornog sistema u Srbiji – Šest alternativnih izbornih modela
*Korišćenje podataka iz analize dozvoljeno je isključivo uz navođenje izvora.
*Izvršena je ispravka u odnosu na prethodno objavljenu radnu verziju, na stranici broj 5. U prvobitnom tekstu navedeno je da i Slovačka ima isti izborni sistem kao Srbija, te je u finalnoj verziji korigovano.
