Prema oceni Fiskalnog saveta, predloženi model fiskalne decentralizacije će povećati republički deficit za blizu 40 milijardi dinara u 2012. godini. Najviše koristi od primene novog Zakona će imati kako najrazvijenije opštine, gde će povećanju uglavnom doprineti povećani poreski prihodi na zarade, ali i malo razvijene opštine 3.i 4. stepena.
Ukupan efekat je taj da će siromašne opštine sa većim brojem stanovnika, dakle i većim brojem građana koji su hendikepirani siromaštvom svojih opšina, dobiti manje od marginalizovanih opština sa manjim brojem stanovnika.
To naravno još produbljuje neefikasnost postojeće strukture lokalne samouprave i novousvojenog Zakona o finansiranju lokalnih samouprava. Nakon rebalansa ovogodišnjeg republičkog budžeta (koji je Vlada usvojila 18.9.2011.) kojim su predviđeni prihodi od 707,35 milijardi dinara i rashodi od 850,9 milijardi, ukupan deficit će iznositi 142,7 milijardi dinara, odnosno 4,5 odsto bruto domaćeg proizvoda.
| Opština Lajkovac | Opština Arilje | Opština Temerin | Opština Čajetina | |
| stepen razvijenosti | 1 | 1 | 1 | 1 |
| broj stanovika u 2010. godini | 17 062 | 19 784 | 28 275 | 15 628 |
| prosečna zarada u 2010. godini | 63.613,00 din | 30.162,00 din | 36.041,00 din | 35.030,00 din |
| povećanje po glavi stanovnika u 2012. godini nakon primene novog Zakona o finansiranju lokalnih samouprava | 6.432,00 din | 1.624,00 din | 4. 144,00 din | 2. 204,00 din |
Opština Lajkovac je klasifikovana među najrazvijenijima (stepen 1) i u 2010. je beležila prosečnu zaradu 63 613 RSD, daleko iznad republičkog proseka (47 450 RSD).
Ovo je posledica toga što mnogo zaposlenih radi u rudarskom kombinatu “Kolubara”, ali i u privatnim preduzećima u industrijsko-poslovnoj zoni Lajkovca, na primer u “Borverku” i “Nodelu”.
Procena broja stanovnika u 2010. je bila 17 062. Ako bi važili podaci za 2010. i u 2012., prema novom Zakonu o finansiranju lokalnih samouprava Opština Lajkovac bi dobila 120,65 mil. RSD više od poreza na zarade. Nenamenski transferi bi joj bili smanjeni za 17,63 mil. RSD, ali bi dobila ranije nepostejeći transfer solidarnosti u visini od 6,72 mil. RSD. Ukupno bi njena primanja bila veća za 6 432 RSD po glavi stanovnika.
Opština Arilje je takođe klasikovana među najrazvijenijima (stepen 1) i ima sličan broj stanovnika kao Lajkovac – 19 784 u 2010. Međutim, za razliku od Lajkovca su ovdašnji radnici u 2010. u proseku zaradili samo 30 162 RSD. Arilje je posle 5. oktobra beležilo privredni bum i pre nekoliko godina su mesni privrednici zapošljavali i ljude iz okolnih opština.
Najznačajnije grane privrede su proizvodnja tekstila i gajenje malina i sličnih vrsta voća sa dobrim eksportnim potencijalom, ali uslovi delovanja su se tokom zadnjih nekoliko godina drastično pogoršali do mere koja je izazvala velike proteste malinara ove godine. Kao posledica toga bi izmena Zakona o finansiranju lokalnih samouprava, prema podacima za 2010, donela Arilju samo 68,4 mil. RSD više od poreza na zarade.
S obzirom na nizak nivo zarada to je otprilike za polovinu manje nego u Lajkovcu. Međutim, smanjenje nenamenskih transfera bi bilo duplo veće nego u Lajkovcu (–38 mil. RSD) i transfer solidarnosti isti (6,72 RSD). Ukupno bi se tako primanja ariljskog budžeta povećala samo za 1 624 RSD po glavi stanovnika, što predstavlja samo četvrtinu porasta lajkovačkog budžeta! Očigledno je da će novi Zakon o finansiranju lokalnih samouprava ne samo očuvati neke razlike u primanjima opštinskih budžeta, nego ih će i produbiti.
Slična je situacija i na primerima opština Temerin i Čajetina koje su klasifikovane među najrazvijenijima (stepen 1) i prosečne zarade u 2010. su im bile vrlo slične – 36 041 RSD u Temerinu i samo hiljadu manje u Čajetini (35 030 RSD).
Međutim, ako bi važili podaci za 2010. i u 2012., primena novog zakona bi vodila do toga da bi opštinski budžet Temerina bio bogatiji za 4 144, a Čajetine samo 2 204 RSD po glavi stanovnika! Još impresivnija je razlika u ukupnim brojkama: Temerin bi dobio za 117,18 mil. RSD više (uglavnom zbog prihoda od poreza na zarade većih za 145,59 mil. RSD) i Čajetina samo 34,07 mil. RSD.
U ovom slučaju Temerin je favorizovan većim ukupnim brojem stanovnika (28 275 u 2010., dok je Čajetina brojila samo 15 628 stanovnika) i većim udelom radnog stanovništva (70%, u poređenju sa 64% u Čajetini).
U Čajetini dakle živi veći broj starih stanovnika koji više ne rade i ne plaćaju porez na zarade, ali upravo su njima više potrebne mnoge usluge finansirane od strane lokalne samouprave.
Ove posledice različite demografske strukture bi mogle da se delimično ublaže nižim smanjenjem nenamenskih transfera za Čajetinu nego za Temerin. Međutim, predviđeno je suprotno; Temerin će zbog nenamenskih transfera izgubiti 1 242, dok će Čajetina izgubiti čak 1 623 RSD po glavi stanovnika.
Marek Mikuš, doktorant na Katedri antropologije, London School of Economics
